📌 Giriş
İş hayatında, işverenlerin ve çalışanların haklarının korunması büyük önem taşır. İş sözleşmesinin geçerli bir sebep olmadan veya hukuka aykırı şekilde feshedilmesi, “haksız fesih” olarak kabul edilir ve çalışan açısından çeşitli tazminat hakları doğurabilir.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, iş güvencesi ve iş sözleşmelerinin feshi konusunda işçiyi koruyucu hükümler içerir. İşverenin keyfi şekilde iş akdini feshetmesi, işe iade davası, kıdem ve ihbar tazminatı gibi hukuki süreçleri doğurabilir.
Bu makalede, haksız fesih kavramı, işverenin sorumlulukları, işçinin hakları, tazminat türleri ve haksız fesih sonrası izlenecek hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 Haksız Fesih Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 Haksız fesih, işverenin iş sözleşmesini geçerli veya haklı bir sebep olmadan sona erdirmesidir.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 18-21, iş güvencesi ve fesih süreçlerini düzenler.
✔ 1475 sayılı İş Kanunu madde 14, kıdem tazminatı hakkını belirler.
✔ 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, işe iade ve tazminat davalarının usulünü düzenler.
📌 Örnek: Bir işçinin performans değerlendirmesi yapılmadan ve savunması alınmadan işten çıkarılması, haksız fesih olarak değerlendirilebilir.
📌 Önemli Not: Haksız fesih sonucunda işçi, iş mahkemesine başvurarak işe iade davası açabilir veya tazminat talep edebilir.
📌 İşverenin Haksız Fesih Sorumluluğu
📌 İşverenin iş sözleşmesini feshederken belirli kurallara uyması gerekmektedir.
✔ Fesih bildirimi yazılı olarak yapılmalıdır.
✔ Geçerli veya haklı bir sebebe dayanmalıdır.
✔ İşçiye savunma hakkı tanınmalıdır (İş Kanunu madde 19).
✔ İşçinin iş akdi feshedilmeden önce ihtar veya uyarı verilmelidir (geçerli sebepler için).
📌 Örnek: Bir işveren, işçisini hiçbir sebep göstermeden işten çıkarmışsa, işçi haksız fesih nedeniyle kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşveren, işçiyi haklı sebeple işten çıkardığını kanıtlamak zorundadır. Aksi halde haksız fesih hükümleri uygulanır.
📌 Haksız Fesih Durumunda İşçinin Hakları
📌 Haksız fesih ile karşılaşan işçilerin talep edebileceği bazı haklar şunlardır:
✔ İşe iade davası açma hakkı.
✔ Kıdem ve ihbar tazminatı alma hakkı.
✔ Fazla mesai, yıllık izin, prim gibi ödenmeyen haklarını talep etme hakkı.
✔ Manevi tazminat davası açma hakkı (mobbing veya kötü niyet varsa).
✔ İşsizlik maaşı alma hakkı (haksız fesih SGK’ya bildirilmişse).
📌 Örnek: 5 yıldır çalışan bir işçi, işten haksız şekilde çıkarıldığında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve fazla mesai ücretlerini talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi, işten çıkarıldığında 30 gün içinde işe iade davası açmazsa bu hakkını kaybeder.
📌 Haksız Fesih Tazminat Türleri
📌 Haksız fesih sonucu işçinin talep edebileceği tazminatlar şunlardır:
1️⃣ Kıdem Tazminatı
✔ En az 1 yıl çalışan işçiler hak kazanır.
✔ Her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödenir.
✔ Tavan ücret her yıl belirlenir (2024 yılı için yaklaşık 35.000 TL).
📌 Örnek: 10 yıl çalışan bir işçi, işten haksız yere çıkarıldığında 10 aylık brüt maaşı kadar kıdem tazminatı alabilir.
2️⃣ İhbar Tazminatı
✔ İşçinin işten çıkarılmadan önce belirli bir süre önceden bilgilendirilmemesi durumunda ödenir.
✔ Çalışma süresine göre ihbar süresi belirlenir:
| Çalışma Süresi | İhbar Süresi |
|---|---|
| 6 aydan az | 2 hafta |
| 6 ay – 1,5 yıl | 4 hafta |
| 1,5 yıl – 3 yıl | 6 hafta |
| 3 yıldan fazla | 8 hafta |
📌 Örnek: 2 yıldır çalışan bir işçi, ihbarsız işten çıkarıldığında 6 haftalık maaşı kadar tazminat alabilir.
3️⃣ Boşta Geçen Süre Ücreti
✔ İşe iade davası kazanıldığında, işçinin işe başlamadığı süre için en fazla 4 aylık maaşı ödenir.
📌 Örnek: İşe iade davasını kazanan bir işçiye 4 aylık maaşı toplu olarak ödenebilir.
4️⃣ Manevi Tazminat
✔ Mobbing, kötü niyet veya psikolojik baskı nedeniyle işten çıkarılma durumunda talep edilebilir.
📌 Örnek: İşyerinde sürekli baskı altında bırakılarak istifaya zorlanan bir çalışan, manevi tazminat davası açabilir.
📌 Önemli Not: Tazminat talepleri için iş mahkemesine başvurulması gerekmektedir.
📌 Haksız Fesih Sonrası Hukuki Süreç ve Dava Yolları
📌 İşçi, haksız fesih karşısında aşağıdaki hukuki yolları izleyebilir:
✔ 1️⃣ Arabuluculuk Süreci (Zorunlu Aşama)
- İşe iade veya tazminat talebi için öncelikle arabulucuya başvurulmalıdır.
- Taraflar uzlaşamazsa iş mahkemesine dava açılabilir.
✔ 2️⃣ İşe İade Davası
- İşçi, işten çıkarıldıktan sonra 30 gün içinde işe iade davası açmalıdır.
- Mahkeme, işverenin fesih gerekçesini inceler.
✔ 3️⃣ Tazminat Davası
- İşçi, iş mahkemesinde kıdem, ihbar ve diğer alacakları için 5 yıl içinde tazminat davası açabilir.
📌 Örnek: Haksız yere çıkarılan bir çalışan, önce arabulucuya başvurur. Arabuluculukta anlaşma sağlanmazsa iş mahkemesine dava açarak kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir.
📌 Önemli Not: İş mahkemesi süreci ortalama 6 ay – 1 yıl sürebilir.
Bir yanıt yazın