Borçlu kişilerin, malvarlıklarını üçüncü kişilere devrederek alacaklılardan mal kaçırmaları, uygulamada sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu tür kötü niyetli işlemler karşısında alacaklıların korunması amacıyla Türk hukukunda özel bir dava türü öngörülmüştür: tasarrufun iptali davası.
Bu yazımızda “tasarrufun iptali davası nedir?”, “hangi şartlarda açılır?”, “süresi, etkisi ve sonuçları nelerdir?” gibi konuları kapsamlı ve anlaşılır bir şekilde ele alıyoruz.
Tasarrufun İptali Davası Nedir?
Tasarrufun iptali davası, borçlunun mal kaçırmak amacıyla yaptığı tasarruf işlemlerinin (satış, devir, bağış gibi) alacaklıya karşı geçersiz kılınması için açılan bir davadır. Amaç, borçlunun malvarlığını azaltarak alacaklının tahsil kabiliyetini ortadan kaldırmasını engellemektir.
Bu dava, İcra ve İflas Kanunu’nun 277. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
Davayı Kimler Açabilir?
Tasarrufun iptali davası yalnızca alacaklı tarafından açılabilir. Alacaklı;
- Borcunu yasal yollarla tahsil edememiş olmalı
- Borçlunun malvarlığı yetersiz kalmalı
- Borçlunun malvarlığındaki azalmaya neden olan işlemin kötü niyetli olması gerekir
Borçluya karşı icra takibi yapılmış olması, davanın açılabilmesi için ön koşuldur.
Dava Hangi Şartlarda Açılabilir?
Tasarrufun iptali davası açılabilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekir:
- Alacağın geçerli ve kesin olması: Alacaklı, geçerli bir icra takibi başlatmış olmalı.
- Borçlunun mal kaçırıcı bir işlem yapmış olması: Taşınmaz devri, bağış, sahte borç ikrarı gibi işlemler.
- Bu işlemin mal kaçırma kastı taşıması: Borçlu, alacaklıdan mal kaçırma amacı gütmelidir.
- İşlemin üçüncü kişiye yapılmış olması: Tasarrufun konusu mal, genellikle borçlunun yakınlarına devredilir.
Hangi İşlemler İptale Konu Olabilir?
Aşağıdaki işlemler, iptal davasına konu olabilir:
- Borçlunun taşınmazını değerinin çok altında bir fiyata satması
- Karşılıksız devir veya bağış yapılması
- Gerçekte olmayan bir borca dayalı olarak haciz işlemi yaptırılması
- Sahte senetlerle borçlu gösterilerek mal kaçırılması
Bu işlemler alacaklıya zarar verme amacı taşıyorsa, iptale tabi tutulabilir.
Tasarrufun İptali Davası Ne Kadar Sürede Açılır?
Tasarrufun iptali davası, öğrenme tarihinden itibaren 1 yıl, tasarruf tarihinden itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir, yani geçilmesi halinde dava açılamaz.
Dava Hangi Mahkemede Açılır?
Dava, borçlunun veya üçüncü kişinin ikametgahının bulunduğu Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır.
Ayrıca davada, hem borçlu hem de işlemin tarafı olan üçüncü kişi birlikte davalı olarak gösterilmelidir.
İspat Yükü Kime Aittir?
Davacı alacaklı, borçlunun yaptığı işlemin:
- Alacaklıyı zarara uğrattığını
- Kötü niyetli yapıldığını
- Üçüncü kişinin de bu kötü niyeti bildiğini
ispat etmek zorundadır.
Ancak bazı işlemlerde (örneğin bağış), kötü niyet karinesi uygulanır ve ispat yükü davalıya geçer.
Tasarrufun İptali Davasının Sonuçları Nelerdir?
Dava kabul edilirse:
- Borçlunun yaptığı tasarruf alacaklı yönünden geçersiz sayılır
- Alacaklı, borçluya ait olan ve üçüncü kişiye devredilmiş mallara haciz koydurabilir
- Üçüncü kişi artık malın sahibi gibi değil, borçlunun borcunu ödeyebilecek bir pozisyonda değerlendirilir
Ancak bu iptal, sadece davayı açan alacaklı yönünden geçerlidir; diğer alacaklılar etkilenmez.
Tasarrufun İptali Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler
Tasarrufun iptali davaları için öngörülen süreler şunlardır:
- Karşılıksız tasarruflarda: Tasarruf tarihinden itibaren 2 yıl
- Akraba veya yakınlarla yapılan işlemlerde: 5 yıl
- Alacaklıyı zarara uğratma kastıyla yapılan işlemlerde: 5 yıl
- Davanın açılması için azami süre: 5 yıl
- İşlemin öğrenilmesinden sonra: 1 yıl
Bu süreler içinde dava açılmazsa hak düşer ve dava reddedilir.
Dava Açmadan Önce Haciz İşlemi Yapılmalı mı?
Evet. Tasarrufun iptali davası açılabilmesi için öncesinde borçlunun mallarının haczedilememesi gerekir. Yani alacaklının elinde kesinleşmiş bir icra takibi olmalı ve bu takip sırasında borçlunun malvarlığının yetersiz olduğu tespit edilmiş olmalıdır.
Tasarrufun İptali Davasında Dava Dilekçesi Örneği
Kapsamlı bir dava dilekçesi hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmelidir:
- Borçlunun kimliği, alacak tutarı
- Borçlunun yaptığı işlemin tarihi ve türü
- Bu işlemin hangi malvarlığına ilişkin olduğu
- Üçüncü kişinin kim olduğu ve kötü niyeti
- Davacının alacak hakkını ispatlayan belgeler
Dava dilekçesi titizlikle hazırlanmalı, gerekiyorsa uzman bir avukattan destek alınmalıdır.
Tasarrufun İptali Davası Ne Kadar Sürer?
Bu tür davalar, genellikle 6 ay ila 2 yıl arasında sonuçlanır. Ancak delil durumu, bilirkişi raporları ve mahkemelerin yoğunluğuna göre süre uzayabilir.
Sonuç: Alacaklının Güvencesi Olarak Tasarrufun İptali Davası
Tasarrufun iptali davası, kötü niyetli borçlulara karşı alacaklıların en etkili hukuki güvencelerinden biridir. Bu dava sayesinde alacaklılar, borçlunun üçüncü kişilere yaptığı zararlı tasarrufları etkisiz hale getirebilir ve alacaklarını tahsil etme imkanı elde ederler.
Ancak dava süreci teknik bilgi gerektirdiğinden, mutlaka uzman bir hukukçu desteğiyle yürütülmesi önerilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın