Çalışanların dinlenme hakkı, hem iş verimliliği hem de işçi sağlığı açısından büyük önem taşır. Türkiye’de bu hakkın en yaygın uygulaması ise ücretli izin hakkıdır. Peki, ücretli izin nedir, kimler bu haktan yararlanabilir ve işveren bu izni kısıtlayabilir mi? Tüm yönleriyle bu konuyu ele aldık.

Ücretli İzin Nedir?

Ücretli izin, bir çalışanın iş yerinden belirli bir süreyle izinli sayılması ve bu süre boyunca ücretinin kesilmemesidir. Bu hak, Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir.

Bu izin türü, işçinin hizmet süresine ve iş sözleşmesine bağlı olarak belirlenir. En yaygın olanı yıllık ücretli izin olmakla birlikte, çeşitli adlar altında farklı ücretli izin türleri de mevcuttur.

Ücretli İzin Türleri Nelerdir?

1. Yıllık Ücretli İzin

Her işçiye, hizmet süresine göre belirli gün sayısınca yıllık izin hakkı tanınır.

Hizmet Süresi	Yıllık İzin Süresi
1 – 5 yıl arası	14 gün
5 – 15 yıl arası	20 gün
15 yıl ve üzeri	26 gün

18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlar için minimum süre 20 gündür.

2. Mazeret (Ücretli) İzin

İşçinin kişisel nedenlerle kullanabileceği özel izinlerdir:

• Evlilik izni: 3 gün
• Yakın vefatı (eş, çocuk, anne, baba, kardeş): 3 gün
• Babalık izni: 5 gün
• Çocuk hastalık izni (raporlu): 5 gün (devlet memurlarında)

3. Resmi Tatiller ve Bayram İzinleri

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçi çalışmasa dahi ücretini tam alır.

4. Süt İzni

Doğum yapan kadın işçilere, ilk 1 yıl boyunca günde 1.5 saat süt izni verilir. Bu izin ücretlidir ve işveren tarafından kesinti yapılamaz.

5. Hastalık ve Rapor İzni

İşçinin doktor raporu ile istirahatli olduğu günlerde ücret ödemesi SGK üzerinden yapılır. Ancak bazı işverenler ek olarak ödeme yapabilir.

6. Sendikal İzinler

Toplu iş sözleşmeleri kapsamında tanımlanan ücretli izinlerdir. Sendika toplantılarına katılım gibi durumlarda verilebilir.

Ücretli İzin Şartları Nelerdir?

• İşçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması gerekir (yıllık izin için).
• İzin dilekçesi ile işverene yazılı başvuru yapılmalıdır.
• İzin süresi, işverenin onayı ile belirlenen tarihler arasında kullanılır.

Not: İşçi, “Ben yıllık izne çıkıyorum” diyerek tek taraflı karar alamaz. İşverenin onayı gerekir.

Ücretli İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?

İşçinin günlük brüt maaşı, izin gün sayısıyla çarpılarak hesaplanır. Örneğin:

Aylık maaş: 30.000 TL
Günlük ücret: 1.000 TL
14 günlük izin = 14.000 TL ücretli izin ödemesi

İzin Ücreti Ne Zaman Ödenir?

İş Kanunu’na göre, işveren yıllık izin ücretini, izne çıkmadan en geç bir gün önce işçiye ödemek zorundadır. Bu kural, işçinin maddi zorluk yaşamadan dinlenmesini amaçlar.

Ücretli İzin Kullanılmazsa Ne Olur?

İşçi yıllık ücretli iznini kullanmazsa, bu hak zamanaşımına uğramaz, sonraki yıllarda kullanılabilir. Ancak işten ayrılma durumunda kullanılmayan izinler parasal olarak ödenir.

Bu tazminat, işçinin maaşı üzerinden hesaplanarak işten çıkışta kendisine verilir.

İşveren Ücretli İzin Vermek Zorunda mı?

Evet. İşverenin, yasayla tanınan izin haklarını vermemesi hukuka aykırıdır. Bu durumda:

• İş müfettişlerine şikayet edilebilir
• İş mahkemesine dava açılabilir
• İşçi haklı nedenle iş akdini feshedebilir

Ücretli İzin Hakkında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yıllık izinler bölünemez, ancak tarafların rızasıyla bir bölümü 10 günden az olmayacak şekilde kullanılabilir.
• Resmi tatil günleri, yıllık izin süresine dahil edilmez.
• İzin süresince işçiye başka iş verilemez.

---

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Yeni işe başlayan biri yıllık ücretli izin kullanabilir mi?
Hayır. Yıllık ücretli izin hakkı için en az 1 yıl aynı işverene bağlı çalışma şartı aranır.

2. Yıllık iznimizi işveren keyfi olarak engelleyebilir mi?
Hayır. Yıllık izin hakkı anayasal bir haktır. İşveren sadece uygun zaman belirleyebilir, tamamen engelleyemez.

3. Kullanılmayan yıllık izinler yanar mı?
Hayır. İzin hakkı saklı kalır ve işten ayrıldığınızda parasal karşılığı ödenir.

4. İzin sırasında maaşım kesilir mi?
Hayır. Ücretli izinde maaşınız aynen ödenir.

5. İzin hakkım yazılı sözleşmede belirtilmemişse ne olur?
Yazılı olmasa dahi İş Kanunu gereği işveren bu hakkı vermek zorundadır.

6. Resmi tatiller yıllık izinden sayılır mı?
Hayır. Resmi tatiller yıllık izne dahil edilmez, ayrıca sayılır.

---

Sonuç

Ücretli izin, işçilerin hem hak ettikleri bir dinlenme süresini geçirmelerini hem de bu süre zarfında gelir kaybı yaşamamalarını sağlar. İşverenin bu hakkı vermesi yasal zorunluluktur. Çalışanlar da bu konuda bilinçli olmalı ve haklarını gerektiğinde yasal yollarla aramalıdır. İş dünyasında verimli ve sürdürülebilir ilişkilerin temeli, karşılıklı hak ve yükümlülüklerin saygıyla yerine getirilmesinden geçer.